Edward FitzGerald

İngiliz yazar, şair, Omar Khayyam’ın ilk çevirmeni

Edward FitzGerald’ın Hayatı

İngiliz yazar ve şair Edward FitzGerald, büyük şair Omar Khayyam’ın eserlerini çevirisi ile tanınır. Khayyam’ın şiirlerinin el yazmaları, yedi yüzyıl sonra Khayyam’ın ölümünden sonra tesadüfen FitzGerald’a ulaştı. Bu nedenle, FitzGerald olmasaydı dünya Omar Khayyam’ı hiç tanımayacaktı.

Gerçek adı Edward Purcell olan Edward FitzGerald, 1809 yılında İngiltere’nin Suffolk şehrinde doğdu. Ailesi 1816’dan itibaren Saint-Germain-en-Laye’de, daha sonra Paris’te yaşadı, 1818’de İngiltere’ye döndüler. Aynı yıl, babası John Purcell, eşinin soyadını aldı ve genç Edward FitzGerald oldu. Bury St Edmunds Okulu’na devam etti ve ardından Cambridge’de bulunan Trinity College’e gitti, burada William Makepeace Thackeray ve William Hepworth Thompson ile arkadaş oldu.

Eğitimini tamamladıktan sonra Fransa’da yaşamaya giden FitzGerald, kısa sürede ailesinin yanına geri döndü. Annesinin zenginliği sayesinde iş aramadan rahat bir yaşam sürdü. Bu nedenle o dönemdeki ana faaliyetleri bahçecilik, müzik ve çocukluk aşkı olan edebiyattı. Arkadaşları, Thackeray gibi, uzun zamandır onun önündeydi ve kendi kitaplarını yayınlamışlardı, ancak FitzGerald onlarla rekabet etmiyormuş gibi görünüyordu. İlk kitabı ‘Euphranor’uyla 1851 yılında, Cambridge’deki mutlu günlerinden anıları içeren bir derleme yayınladı.

1850’lerde FitzGerald, İspanyol ve daha sonra İran şiirleriyle ilgilendi. 1856’da şair Bernard Barton’ın kızı Lucy ile evlendi, ancak evlilik mutlu geçmedi ve çift kısa süre bir arada kaldı. Muhtemel ayrılıkları, FitzGerald’ın cinsel tercihlerindendi.

1859’da FitzGerald, eline geçen tesadüfi bir şekilde bir belgeyi, yani Omar Khayyam’a ait olduğunu düşündüğü bir el yazmasını çevirip yayınladı. Bu tesadüfi keşif, dünya çapında en önemli Fars şair ve filozoflardan birini tanıttı. Hatta Khayyam’ın doğduğu Persya’da (İran) bile onun bir şair değil, yalnızca bir bilim insanı olarak bilindi. Khayyam’ın meşhur Rubaiyat’ı, bilge ve mizahi, zekice ve cesurca dolu dizeleri, dünya edebiyatındaki en büyük başarıların biri haline geldi. FitzGerald’ın Rubaiyat’ın ilk çevirisi, birkaç düzineden fazla dörtlükten oluşan birinci baskısı 1859 yılında yayınlandı ve zamanla inanılmaz bir başarı elde etti.

Sonraki on yıllarda, FitzGerald, Rubaiyat üzerinde yoğun bir şekilde çalışmak zorunda kaldı, farklı dörtlükleri tek bir şiire dönüştürdü. Hayatının ilerleyen dönemlerinde yelkenli teknelerle ilgilenmeye başladı ve ‘The Scandal’ adında bir yat satın aldı, bu yatta zaman geçirmekten zevk aldı. Ayrıca ‘Meum and Tuum’ şirketinde ortak oldu. FitzGerald, kitapları, çiçekleri ve deniziyle mutluluk buldu. 14 Haziran 1883’te aramızdan ayrıldı, edebiyat tarihine unutulmaz bir miras bıraktı. Muhteşem İngiliz çevirileri, bu tarihte kaçınılmaz derecede önemli bir rol oynamıştır. “Eski Khayyam, gerçek metale benzer şekilde doğrudur,” diye ünlü bir alıntısı vardır.