İsviçreli Dil Bilimci Ferdinand de Saussure: Bir Biyografi
Ferdinand de Saussure, modern dil bilim biliminin öncülerinden ve İsviçreli bir dil bilimcidir. 26 Kasım 1857’de Cenevre, İsviçre’de Fransız göçmen bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur.
18 yaşında iken Almanya’daki Leipzig Üniversitesi’ne kaydolmuş ve 1880 yılında doktora derecesini almıştır. Almanya’daki eğitimini tamamladıktan sonra Fransa’ya taşınmıştır. Paris İleri Çalışmalar Okulu’nda 1881-1891 yılları arasında Sanskrit dersleri vermiş ve aynı dönemde Paris Dil Bilim Derneği’nin sekreterliğini yapmıştır. 1906-1911 yılları arasında ise Cenevre Üniversitesi’nde karşılaştırmalı dil bilgisi ve genel dil bilimi dersleri vermiştir.
Saussure’un teorik çalışmaları dil biliminde bir dönüm noktası olmuş ve dikkati tarihsel ve karşılaştırmalı dil çalışmalarından bir dilden belirli bir zamandaki yapıya yani dilin ‘dişbant’ (synchrony) analizine çekmiştir. Saussure, dişbant ve diyakronik yaklaşımları ilk kez açıkça ayıran ve dil biliminin odak noktasını değiştiren isim olmuştur. Saussure’un dişbantla ilgili yapısal tanımlamaları, 20. yüzyıl boyunca dil araştırmalarında kritik bir rol oynamıştır.
Yayınladığı tek eser olmasına rağmen Saussure, hızla dil bilim alanında tanınmıştır. 1878 yılında Leipzig’deki öğrenciliği sırasında yayınladığı “Hint-Avrupa dillerinde Ortaçağ sesleri üzerine Notlar” isimli çalışması, onu dönemin önde gelen otoritelerinden biri haline getirmiştir. Bu çalışmada Saussure, Proto-Hint-Avrupa dili içinde var olan ve Sanskrit, Antik Yunanca ve Latin gibi miras dillerinde kaybolan özel ses birimlerinin varlığını savunmuş ve bu hipotez, Hint-Avrupa fonolojik sistemlerinin evrimi üzerine birçok sorunu açıklamaya yardımcı olmuştur.
Ferdinand de Saussure ve Dil Biliminin Temelleri
Bir diğer önemli eseri olan Genel Dil Bilgisi Dersleri, 1916 yılında, ölümünden sonra yayımlanmıştır. Öğrencileri Charles Bally ve Albert Seche’nin notlarından yeniden oluşturulan kitap, Saussure’un dilin doğası ve dil bilimin amacı hakkındaki görüşlerini geniş kitlelere duyurmuş ve Saussure’un dişbant (synchronic) ve diyakroni (diyachronic) dil bilimi ayrımını tanıtmıştır.
Saussure’un teorisinin önemli bir yönü de bir konuşmacının bir dil hakkındaki bilgisi ile günlük kullanımı arasındaki farklılıktır. Dil bilimcilerin bir dilin dil bilgisiyle ilgili birimler kümesi ile, tüm konuşmacıların cümleler oluşturmak için kullandığı ve değişmez olan birimler arasında ayırım yapmaları gerektiğini vurgulamıştır. Saussure, tüm konuşmacılar tarafından bilinen birimlerin oluşturduğu dil yapısına “langue”, bireysel konuşma eylemlerini ise “parole” olarak adlandırmıştır. Ona göre, dil bilim, bir dilin gerçek nesnesinin, tüm konuşmacılarca bilinen birimlerin sistemi olduğunu belirten langue’a odaklanmalıdır.
Saussure’un dişbant ve diyakroni ayrımı, langue ve parole farkı, geleneksel dil bilim yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesine yol açmış ve dil araştırmalarında yeni bir yöne temel oluşturmuştur. Amerikalı dil bilimci Leonard Bloomfield tarafından belirtildiği gibi, Saussure’un çalışmaları dil bilimde devrim yaratmıştır.
Ferdinand de Saussure, İsviçre’deki Vufflens-le-Château’da 22 Şubat 1913 tarihinde vefat etmiş ve dil bilimi alanında kalıcı bir miras bırakmıştır.
