Évariste Galois Kimdir?
Évariste Galois, 1811-1832 yılları arasında yaşamış Fransız bir matematikçidir. Paris yakınlarındaki Bourg-la-Reine kasabasında 26 Ekim 1811’de doğmuştur. Galois, 1823 yılında Paris’teki Lycée Louis-le-Grand’de eğitimine başlamış ve annesinden evde aldığı derslerle sağlam bir temel kazanmıştır.
Genç yaşta matematikte yetenek gösteren Galois, 1828 yılında Lycée’de öğrenci olduğu dönemde periyodik devam eden kesirler hakkındaki çalışmasını yayınlamıştır. École Polytechnique’e gitmeyi hedefleyen Galois, giriş sınavını iki kez başarısız geçmiş, başarısızlığını kendisine sorulan çocuksu sorulara bağlamıştır.
1830 yılında École Normale’e kabul edilen Galois, 1831’de “kabul edilemez davranışları” ve kibirli tavrı nedeniyle okuldan uzaklaştırılmıştır. Galois, devrimci faaliyetlere büyük ilgi duymuş ve sonunda birkaç ay hapse girmiştir. Tumultlu yaşamı, 1832 Mayıs’ında romantik bir anlaşmazlık neticesinde yaptığı bir düello sonucu sona ermiştir.
Matematikteki Katkıları
Düello öncesinde, Galois keşiflerinin özetini yazmış ve bir arkadaşına emanet etmiştir, bu keşifleri önde gelen matematikçilere ulaştırmasını istemiştir. Notun sonunda, “Jacobi veya Gauss’un bu teoremler hakkında adil olup olmadıklarına değil, anlamına bir görüş sunmasını isteyeceksiniz. Bundan sonra, bu karmaşayı tamamen çözmenin gerekli olduğunu düşünen insanlar olacağını umarım.” cümleleri yer almaktadır. Ne yazık ki, Galois’ün mektubu ne Jacobi’ye ne de Gauss’a ulaşmamıştır.
1846 yılında, Liouville, Galois’ün çalışmalarının önemli bir bölümünü dergisinde yayımlayarak matematik topluluğunu Galois’ün katkıları hakkında bilgilendirmiştir. Bu çalışmalar, modern cebir ve geometrinin anahtarı olan grupların kuramını içermekteydi. Ayrıca, bugün Galois teorisi olarak bilinen irrasyonel sayıları, Abel entegralleri ile ilgili problemleri, algebracı denklemlerin çözümü ile ilgili ilk sınıflandırmayı da içeriyordu.
Galois teorisi, köklü denklemlerin çözümlerini daha düşük dereceli denklem sistemlerinin çözümlerine indirgeme koşullarını belirlemiştir. Bu teori, açıların üçe bölünmesi, küpün ikiye katlanması ve köklü, diköteik, ve daha yüksek dereceli denklemlerin çözümlerini radikaller içinde verme gibi eski sorulara ışık tutmuştur.
