Tadeos Avdalbegyan: Ermeni Çok Yönlü Bilim İnsanı
Doğum ve Eğitim:
Tadeos Avdalbegyan, 1880-1936 yılları arasında yaşamış olan ünlü bir Ermeni bilim adamıdır. Mütevazı bir demirci ailesinde doğan Avdalbegyan, 1907 yılında Eçmiadzin’deki Gevorkyan Teolojik Semineri’nden mezun olarak akademik kariyerine başlamıştır.
Devrimci Bilim İnsanı Olarak Kariyeri:
1913 yılında Mikael Nalbandian hakkındaki yayını nedeniyle Çarlık yetkilileri tarafından halkı ayaklandırmakla suçlanarak tutuklanan Avdalbegyan, yurt dışına kaçmış ve 1917’de Ermenistan’a dönmüştür. Ermenistan parlamentosundaki Sosyal Demokrat grubun üyesi olarak siyasi duruşunu sergilemiş ve ardından Ermeni devlet yayınevinde bilim bölümünü yönetmiş ve Yerevan Devlet Üniversitesi’nde tarih dersleri vermiştir.
Dilbilimsel ve Ekonomik Katkılar:
Avdalbegyan, Rusça-Ermenice sözlüklerin derlenmesinde önemli rol oynamış ve yaklaşık 30.000 yeni terimi Ermenice diline kazandırmıştır. Edebi çabaları arasında Lenin, Rosa Luxemburg, Franz Mehring ve Karl Marx’ın eserlerini Ermenice’ye çevirme de bulunmaktadır. Önemli bir katkısı olarak, Marx’ın “Das Kapital” eserini Ermenice’ye ilk çevirenler arasındadır.
Tarihsel Bakış Açısı:
Avdalbegyan, Ermeni tarihçiliğine önemli katkılarda bulunmuştur. Yazılarında ülkenin 5. ila 19. yüzyıl arasındaki tarihini inceleyerek sosyal, siyasi ve ekonomik evrimine ışık tutmuştur.
Ekonomik Teoriler:
Avdalbegyan, yenilikçi ekonomik modeller geliştirmiş ve basit ve genişletilmiş üretim için şemalar önermiştir. Fikirleri Ermenistan ve ötesinde ekonomik düşünceyi etkilemiştir.
Baskı ve Miras:
Sanat tarihçisi ve çevirmen Vardan Azatyan’a göre, Avdalbegyan ve diğer Marksist entelektüeller Stalinist temizliklerin kurbanı olmuş veya modern Ermenistan’da milliyetçi Ermen akademisyenler tarafından ulusal ideolojilerine karşı sembol olarak lanetlenmişlerdir.
