Avrupa Toprağı Gözlemevi Paydaş Forumu’nda bugün başlatılan 2024 Avrupa’da Toprak Durumu raporu, AB ve Avrupa Ekonomik Alanı’ndaki diğer ülkeleri, Ukrayna, Türkiye ve Batı Balkanlar’ı da içerecek şekilde toprağın kötüleşen durumunu değerlendiriyor. Raporda, toprak bozulmasının son yıllarda çok daha kötüleştiği ve bu trendi tersine çevirmek için acil bir eyleme ihtiyaç olduğu belirtiliyor.
Toprak Erozyonu ve Diğer Kötüleşme Durumları
Örneğin, AB genelinde toplamda yaklaşık 1 milyar ton toprak erozyonu tahmin ediliyor. Şu anda, AB topraklarının yaklaşık dörtte biri (%24) su erozyonundan etkileniyor, bunun büyük bir kısmı tarım arazilerinde gerçekleşiyor ve gelecek projeksiyonlar ise 2050’ye kadar %13-25 artış olabileceğine işaret ediyor. Sürdürülemez su erozyonu, tarım alanlarının yaklaşık üçte birini etkiliyor. Toprağı mekanik olarak işlemek, tarımda yaygın bir uygulama olmasına rağmen toprak bozulmasına yol açabilir. Bu fenomen, tarla erozyonu olarak adlandırılır ve yetiştirilen tarlalarda önemli bir etkiye sahip olabilir.
Besin maddesi dengesizlikleri de artmaktadır: şu anda tarım arazilerinin %74’ünü etkilediği tahmin edilmektedir. Toprağın bu bileşim değişiklikleri olumsuz sonuçlar doğurabilir. Örneğin, azot fazlası artmakta ve insan sağlığı, ürünler, ekosistemler ve iklim için zararlı olabilir. Bu arada, sağlıklı toprağı korumak için temel olan toprak organik karbonu, tarım alanlarında azalmaktadır. AB ve İngiltere mineral topraklarında 2009 ile 2018 arasında yaklaşık olarak 70 milyon ton organik karbon kaybedilmiştir.
Bataklıkların bozulması da endişe vericidir. Bu ıslak alanlar, sera gazlarını atmosferden emer ve depolarak iklim değişikliğini hafifletmeye katkıda bulunurlar. Bozulduklarında ise bu gazları atmosfere geri verebilirler. AB’de su bataklıklarının drenajı toplam sera gazı emisyonlarının yaklaşık %5’inden sorumludur. AB’de bataklıkların yaklaşık %50’sinin bozulduğu tahmin edilmekte ve bunların çoğu artık onarılamayacak şekilde zarar görmüştür.
AB dışında, özellikle Ukrayna’da durum benzer şekilde korkutucudur. Askeri faaliyetler nedeniyle Ukrayna’nın 60 milyon hektarlık alanının 10 milyon hektarı tahrip edilmiştir. Türkiye’de yaklaşık olarak 1.5 milyon hektarlık alan tuzluluk sorunlarıyla karşı karşıyadır, bu durum hem tarımsal verimliliği hem de ekosistem sağlığını etkileyebilir. Batı Balkanlar, madencilik ve sanayi faaliyetlerinden kaynaklanan 100’den fazla kontamine veya potansiyel kontamine alanı rapor etmiştir, ancak bu bölgelerdeki toprak kirliliğinin gerçek ölçüsü henüz bilinmemektedir.
Toprak İzleme ve Yeni Yasa Önemi
Avrupa’da Toprak Durumu raporu, Ortak Araştırma Merkezi ve Avrupa Çevre Ajansı işbirliğiyle hazırlanmıştır. Avrupa’nın bugün karşı karşıya olduğu sorunun boyutunu ortaya koyarken, toprak araştırma topluluğu arasındaki kapasiteleri güçlendirmeyi ve toprak kullanıcıları ile toplumu daha fazla dahil etmeyi amaçlamaktadır.
Avrupa Birliği Toprak Gözlemevi (EUSO), toprak erozyonu, toprak organik karbon seviyeleri ve besin maddesi dengesizlikleri konusundaki veri kalitesini artırmak için gelişmiş araçlar kullanarak daha iyi toprak izleme altyapısının temelini atmıştır. Diğer işbirlikleri ve toprak izleme ağları ile birlikte EUSO, tarımsal uygulamaların ve iklim değişikliğinin Avrupa toprakları üzerinde nasıl etki ettiğine daha net bir anlayış kazandırmaktadır.
Avrupa Toprak İzleme Yasası, toprak bozulmasının daha doğru bir şekilde değerlendirilmesini sağlamayı amaçlayan bir izleme çerçevesi oluşturarak, sürdürülebilir toprak yönetimini teşvik etmeyi ve potansiyel olarak kirlenmiş bölgeleri tanımlamayı amaçlamaktadır. AB üye devletleri arasında veri toplamanın standartlaştırılmasını sağlayacak ve EUSO ve LUCAS-Toprak gibi girişimler tarafından elde edilen içgörülerin etkili bir şekilde uygulanmasını sağlayacaktır.
Ortak Tarım Politikası (CAP) bünyesinde, tarımsal toprakların sürdürülebilir kullanımı, zorunlu ve gönüllü önlemlerle çiftçilere destek verilerek desteklenmektedir. 2023-2027 dönemi için Avrupa’nın %47’si (geçmişte %15) su erozyonu da dahil olmak üzere toprakları iyileştirmeyi veya toprak bozulmasını önlemeyi amaçlayan eylemlere destek alacaktır.
Topraklarımızı Koruma: Ortak Sorumluluk
Toprak bozulmasıyla mücadele, AB’nin çevresel, tarımsal ve iklim hedeflerine ulaşmak için hayati önem taşımaktadır. Sayılar net bir şekilde ortada: toprak bozulması son on yılda önemli ölçüde kötüleşmiştir, ancak kolektif eylem, gelişmiş izleme ve yasal destek ile AB, bu hayati kaynağı restore edebilir ve gelecek nesillere sürdürülebilir bir gelecek sağlayabilir.
Kaynak : europa.eu
